Het woord impact wordt overmatig veel gebruikt en wordt daarmee bijna een modewoord, terwijl het zoveel meer is en kan zijn. Impact impliceert causaliteit; het vertelt ons hoe een programma of organisatie individuen, hun leefomgeving en wellicht de wereld eromheen heeft veranderd. Impliciet betekent dit dat men moet inschatten of evalueren wat er zou zijn gebeurd zonder het programma.
Dit is van groot belang bij het beoordelen van de beste manier om beperkte middelen zo effectief mogelijk te besteden en in te zetten voor die individuen en leefgemeenschappen.
Impact meten kan waardevol zijn. Tenminste, als het wordt uitgevoerd op een wijze die daadwerkelijk bijdraagt aan de aanpak door en beleid van een organisatie of programma.
Impactevaluaties zijn een belangrijk instrument om te leren over effectieve oplossingen voor maatschappelijke problemen en onder de juiste omstandigheden een goede investering.
Zo hebben diverse impactevaluaties beleidsrelevante vragen nauwkeurig beantwoord en de ontwikkelingskennis, het beleid en de aanpak in de praktijk verbeterd.
Ondanks de aangetoonde waarde van hoogwaardige, doch praktisch ingestoken, impactevaluaties, is er ook geld en tijd verspild.
Misschien hadden sommige onderzoeken een te kleine steekproef of besteedden ze onvoldoende aandacht aan het vaststellen van causaliteit en kwaliteitsgegevens. Ze gingen direct aan de slag met inzetten van methodieken waarvan ze niet wisten of het die informatie zou geven die ze nodig hebben.
Anderen slaagden er misschien niet in om belanghebbenden op de juiste manier te betrekken en als gevolg daarvan werden bruikbare resultaten nooit meer gebruikt. Anderen durfden wellicht niet met een soms kritische blik naar hun aanpak te kijken. Zo blijft het bij een invuloefening en slechts een momentopname.
Het streven naar meer en meer impactmeting kan ook afleiden en middelen ontnemen bij het verzamelen van gegevens die daadwerkelijk kunnen helpen de prestatie van een inspanning te verbeteren. Dat is zonde.
Ik hoor je denken, wat zegt ze nu? Diegene die pleit voor impact evaluatie en impact gericht werken. Als bijdrage aan de aanpak, communicatie, financiering en zoveel meer. Als impactevaluatie zo belangrijk is, waarom lijk ik hier dan te pleiten voor een beperking van het gebruik ervan?
De trend in de richting van impactmeting is overwegend positief, al heeft de druk om impact aan te tonen ook middelen verspild en monitoring-inspanningen gecompromitteerd, ten gunste van impactevaluatie. Het is mooi om te zien hoe er een toename is aan methoden en tools om impact aan te tonen, zeker als dat een stimulerende werking heeft. Een kanttekening daarbij is dat een zekere wildgroei ook geleid heeft tot minder geschikte en of passende. In plaats van het makkelijker te maken zien veel organisaties de bomen door het bos niet meer. Dat heeft niet enkel met expertise en onderbouwde kennis te maken als ook met de ervaring van het proces om impact te evalueren.
Zo verzamelen organisaties bijvoorbeeld meer gegevens dan ze daadwerkelijk over de middelen beschikken om te analyseren, wat resulteert in verspilde tijd en moeite die productiever had kunnen worden ingezet. Andere organisaties verzamelen de gegevens op een te ondoordachte wijze en volgen veranderingen zonder te weten of de organisatie die veranderingen heeft veroorzaakt en of die werkzame elementen inderdaad werken.
Dit kan leiden tot toekomstige beslissingen die niet bijdragen aan de impact en aanpak van de organisatie. Impactvolle programma’s kunnen over het hoofd worden gezien en minder effectieve programma’s worden ten onrechte gefinancierd. Naast dergelijke maatschappelijke kosten zijn er ook de alternatieve kosten bij een minder goed uitgevoerde impact meting. Middelen die meer effect hadden gehad als die waren besteed aan implementatie, kwaliteit en financiering van die programma’s.
Zorgvuldig genomen stappen in het impact proces en gedegen monitoring gegevens zijn cruciaal bij het meten van impact. Die informatie kan helpen om een beter programma en een sterkere organisatie te creëren. Deze gegevens gaan te vaak verloren of worden overschaduwd bij het nastreven van enkel het ultieme doel: impact moeten meten en aantonen.
Dus zint eer men begint. Weeg af hoe en wat je wilt weten en meten, bereid je goed voor en neem die stappen zorgvuldig. Kijk met een impactvolle blik en mindset en durf kritisch te zijn.
Maak keuzes, is de tijd rijp, is het haalbaar en kunnen we er in de praktijk iets mee. Haal elk voordeel voor jouw organisatie en project eruit tijdens die impactvolle reis. Het ultieme doel van gevalideerde impact aantonen draagt dan ook bij aan en is passend voor jouw organisatie en of programma.
Dan is Impact meten waarde- en betekenisvol en zeker de moeite waard. Dan leidt impact meten tot impact gericht werken en dat brengt je meer, veel meer!