e laatste tijd hoor ik mooie uitspraken van mensen die steeds meer beseffen hoe communicatie ertoe doet in deze veranderende samenleving. Wat taal doet met mensen. Taal doet immers meer dan benoemen. Ze vormt, kleurt, sluit in en soms uit. Hoe we spreken over mensen zegt iets over hoe we naar hen kijken.
Zo hoorde ik laatst weer een treffende opmerking over “doelgroepen”. Een term als doelgroep klinkt praktisch en soms is dat ook zo. In sectoren als sport, zorg of rechtspraak kan leeftijd een handig criterium zijn. In andere gevallen kan zo’n woord een afstand neerzetten. Alsof er een zender is en ergens een ontvanger. Mensen zijn echter geen doelen. Geen groepen in vakjes. Ze zijn individuen met verhalen, kracht, talenten én kwetsbaarheid.
Dat vraagt om andere taal. Taal die verbindt in plaats van scheidt. Die uitnodigt in plaats van categoriseert.
Ook het veelgebruikte begrip “afstand tot de arbeidsmarkt” gebruik ik als voorbeeld om het andersom te bekijken. De term suggereert alsof mensen zich verwijderd hebben. Misschien is het wel zo dat de arbeidsmarkt zich nog steeds verwijdert van velen. Dat het niet de mensen zijn die te ver van het systeem staan maar het systeem niet dichtbij genoeg is ontworpen of doorontwikkeld. Gebouwd met drempels, filters en eisen waardoor velen er simpelweg niet in passen. Dan ligt de oplossing wellicht niet alleen in ‘toeleiden’.
Wat als we samen opnieuw vormgeven wat werk eigenlijk ís? Wat ertoe doet en wie daar op welke manier aan kan bijdragen.
Net als bij die andere termen vraagt ook ‘kwetsbare mensen’ om zorgvuldigheid. Kwetsbaarheid is reëel en soms rauw en verlammend. Wanneer we echter mensen herleiden tot alleen dat nemen we het risico andere kanten te vergeten zoals hun kracht, inventiviteit en talenten. Niet iedereen die afwijkt van de norm is gebroken of hulpeloos. Vaak missen mensen vooral kansen terwijl ze juist ook iets waardevols kunnen inbrengen dat die norm zelf uitdaagt. Als we mensen enkel plaatsen in wat ze nodig hebben en niet ook zien wat ze meebrengen doen we ze tekort.
Taal kon wonden slaan en bruggen bouwen. Toch is er wellicht meer nodig dan bruggen en moeten we het landschap zelf opnieuw tekenen. Taal is dat landschap. Soms glooiend en uitnodigend en soms vol afgronden tussen wat bedoeld en wat gehoord wordt.
Wat je zegt bepaalt wat zichtbaar wordt. Taal vormt, raakt, verbindt of juist niet. Laten we bewuster kijken naar en denken over de woorden waarmee we elkaar benaderen. Niet om krampachtig correct te willen zijn. Wel om werkelijk contact mogelijk te maken.
Want in hoe we iets zeggen ligt besloten hoe we samen verder kunnen.